Υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία σύλληψης μετά από ένα χρόνο συχνών επαφών χωρίς προφύλαξη. Η υπογονιμότητα απασχολεί περισσότερα από 34 εκατομμύρια ζευγάρια παγκοσμίως, ενώ σύμφωνα με τον ΠΟΥ βρίσκεται στην πέμπτη θέση ανάμεσα στις μεγαλύτερες αναπηρίες. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι συνηθέστερες αιτίες υπογονιμότητας είναι ο ανδρικός παράγοντας (παθολογία του σπέρματος), ο γυναικείος παράγοντας (διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας, σαλπιγγικός παράγοντας), μικτοί παράγοντες και, τέλος, η ανεξήγητη υπογονιμότητα. Μετά τους πρώτους 12 μήνες ελεύθερων επαφών, περίπου το 84% των ζευγαριών θα έχει πετύχει εγκυμοσύνη. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι σκόπιμο το υπογόνιμο ζευγάρι να υποβληθεί σε διερεύνηση. Η διερεύνηση του υπογόνιμου ζευγαριού περιλαμβάνει:
- Λήψη ιστορικού και φυσική εξέταση
- Ανάλυση σπέρματος
- Ορμονολογικός έλεγχος
- Έλεγχος διαβατότητας σαλπίγγων και ανατομίας μήτρας
- Επιβεβαίωση ωοθυλακιορρηξίας
Σε ένα ποσοστό 70-75% θα διαγνωστεί κάποια μορφή παθολογίας του ανδρικού ή του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, που συμβάλλει στην υπογονιμότητα.
Λήψη ιστορικού για διερεύνηση της υπογονιμότητας
Κατά την πρώτη επίσκεψη λαμβάνεται το ιστορικό που πρέπει να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, ερωτήσεις για παρούσες ή παρελθοντικές παθήσεις, χειρουργικές επεμβάσεις, λήψη φαρμάκων, προηγούμενες κυήσεις , τα χαρακτηριστικά του κύκλου της γυναίκας , τη συχνότητα των επαφών αλλά και το χρονικό διάστημα που το ζευγάρι προσπαθεί να επιτύχει εγκυμοσύνη. Όσον αφορά την φυσική εξέταση αυτή περιλαμβάνει την γυναικολογική εξέταση που αφορά το μέγεθος της κλειτορίδας, το σχήμα και την σύσταση της μήτρας, την παρουσία ψηλαφητών μαζών και κολπικών εκκρίσεων. Παράλληλα η γυναίκα θα υποβληθεί σε υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων όπου αξιολογείται η μήτρα (ινομυώματα, ανωμαλίες διάπλασης) , το ενδομήτριο (πάχος, πολύποδες, συμφύσεις) καθώς και οι ωοθήκες για την παρουσία κύστεων, σε τεστ Παπανικολάου καθώς και σε καλλιέργεια κολπικού υγρού. Το υπερηχογράφημα (όρχεων) είναι επίσης αναγκαίο και στον άνδρα εφόσον προκύπτει η αναγκαιότητα του από το ιστορικό.
Ανάλυση σπέρματος
Η ανάλυση του σπέρματος του άνδρα ονομάζεται σπερμοδιάγραμμα όπου αξιολογούνται τα ποσοτικά (όγκος και αριθμός) και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (μορφολογία, κινητικότητα) του σπέρματος καθώς και άλλα χαρακτηριστικά όπως οι συγκολλήσεις σπερματοζωαρίων και η παρουσία λευκών αιμοσφαιρίων.
Ορμονολογικός έλεγχος
Ο ορμονολογικός έλεγχος γίνεται με λήψη αίματος και περιλαμβάνει την αξιολόγηση της προγεστερόνης την 21η ημέρα του κύκλου (σε φυσιολογικό κύκλο 28 ημερών), το προσδιορισμό της FSH, LH, τον έλεγχο θυρεοειδούς (TSH,fT4),των αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων, της προλακτίνης (PRL) καθώς και των ανδρογόνων (τεστοστερόνη αίματος, SHBG, DHEA/DHEA-S, Δ4-Ανδροστενδιόνη,σε υποψία συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών). Επίσης σημαντική θεωρείται και η αξιολόγηση της αντιμυλλέριου ορμόνης ( ΑΜΗ) καθώς αποτελεί αξιόπιστο δείκτη της δεξαμενής αναπτυσσόμενων ωοθυλακίων.
Υστεροσαλπιγγογραφία
Η Υστεροσαλπιγγογραφία είναι απαραίτητη για να διαπιστωθεί η βατότητα των σαλπίγγων και η κοιλότητα της μήτρας. Γίνεται με το πέρας της περιόδου και μέχρι την 13η ημέρα σε ακτινολογικό εργαστήριο.
Επιβεβαίωση της ωοθηλακιορρηξίας
Ε) Η επιβεβαίωση της ωοθηλακιορρηξίας μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με την μέτρηση προγεστερόνης καθώς και με τακτικό διακολπικό υπερηχογραφικό έλεγχο.
Πέρα από την βασική διερεύνηση του ζεύγους μπορούν να πραγματοποιηθούν και περεταίρω έλεγχοι που αφορούν την υστεροσκόπηση για την εκτίμηση χωροτακτικών βλαβών της μήτρας που ανιχνεύονται με την υστεροσαλπιγγογραφία, την λαπαροσκόπηση στις περιπτώσεις πυελικής παθολογίας, ενδομητρίωσης ή πυελικής φλεγμονής καθώς και έλεγχος καρυότυπου επί υποψίας γενετικών διαταραχών.
Στο υπόλοιπο 25-30% των ζευγαριών με φυσιολογική ωοθηκική λειτουργία, φυσιολογική ανατομία σαλπίγγων, μήτρας και τραχήλου και φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα, τίθεται η διάγνωση της ανεξήγητης υπογονιμότητας.
Αντιμετώπιση της υπογονιμότητας
Η αντιμετώπιση της ανεξήγητης υπογονιμότητας παραμένει μέχρι και σήμερα εμπειρική και περιλαμβάνει:
- Αναμονή αυτόματης σύλληψης με ή χωρίς προγραμματισμένες επαφές.
- Διέγερση ωοθηκών με χορήγηση κιτρικής κλομιφαίνης ή λετροζόλης.
- Διέγερση ωοθηκών με γοναδοτροπίνες.
- Ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI) με ή χωρίς διέγερση ωοθηκών με κλομιφαίνη, λετροζόλη ή γοναδοτροπίνες.
- Εξωσωματική γονιμοποίηση (κλασσική γονιμοποίηση ή μικρογονιμοποίηση).
Ο Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος Σαρρής Ιωάννης διαθέτει πολυετή εμπειρία σε ζητήματα διερεύνησης υπογονιμότητας. Ο ιατρός είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μαιευτηρίου «ΙΑΣΩ», του Μαιευτηρίου «Μητέρα», του Μαιευτηρίου «Λητώ».
